„Odzież termicznie aktywna – czy aby na pewno?”
| Poraz kolejny przyszło mi się zmierzyć z tematem, który dlaturystów ze starej szkoły górskiej, do niedawna byłcałkowitym zaprzeczeniem fundamentalnych zasad ubierania się wgóry jakie wpajano nam od wczesnego dzieciństwa. Zasadktóre wciąż zresztą pokutują wśród Seniorówturystyki, ale też i wśród pokolenia mi współczesnego.Wynika to z prostego faktu iż zasady współczesne opierające sięo nowoczesne, zaawansowane materiały odzieżowe są zazwyczajrównie zaawansowane cenowo… Materiały te to coraz popularniejsze tkaniny oddychające, wiatro i wodoszczelne, z których szyta jest współczesna odzieżgórska, odzież termoaktywna. Czy warto więc w świetletradycyjnych zasad ubierania się w wełniaki i flanelę na popularną„cebulę” zawierzyć tym ultra lekkim i cienkim tkaninom, czywarto wyłożyć nie małe pieniądze na zakup takiej odzieży? Wreszcie jakwypada taka odzież w porównaniu z dawnymi tkaninami… Zakres omówienia tematu: W artykule tym nie będę zagłębiał się w techniczne szczegółykażdego z typów dostępnych rozwiązań w dziedzinie membran, orazmateriałów termoaktywnych, ze względu na ich ogromną ilość izróżnicowanie w zależności od producenta, a nawet modeluodzieży. Opisów takich zresztą można w sieci, w tym na stronachproducentów, znaleźć bez liku. Skupię na omówieniuwszystkich zalet i wad takich materiałów, oraz porównaniuich z stosowanymi wcześniej. Zagadnienie omówię opierając się nadoświadczeniu zdobytym użytkując kilka z przykładów nowoczesnejodzieży. Stare kontra nowe: Cóż przyznać trzeba że ilość zadań – wyzwań jakie stojąprzed taką nowoczesną odzieżą jest iście herkulesowa…równocześnie ma nas chronić przed deszczem jak i pozwalać potowiwydostać się na zewnątrz? Równocześnie ma nas grzać, ale niedopuszczać do przegrzania, ma być szczelna i nieszczelnarównocześnie… brzmi jak pobożna litania życzeń turysty…czyto w ogóle możliwe? Dawniej – krótkie przypomnienie starych zasad dotyczącychubioru. Była to trudna sztuka kompromisu, okupiona zazwyczajdodatkowymi kilogramami na plecach, lub na sobie. Oczywiste byłowówczas że jeśli coś jest szczelne, jak gumowana odzieżprzeciwdeszczowa, równocześnie jest szczelne dla potu,przypominając raczej szybkowar w którym każdy z nasbłyskawicznie się gotował…cóż wybór – kompromis,być zmoczonym, lub spoconym. Podobnie w kwestii chłodu, bawełnianypodkoszulek, wełniany golf, na to obowiązkowa flanela, jeśli i tegobyło za mało, wełniany sweter, potem kurtka, ortalionowa oczywiście,lub drelichowa…trudno tu było mówić o „transporciewilgoci”. Owszem była ona transportowana, ale jedynie do flaneli,która piła pot jak gąbkę, za co notabene ją ceniono. Cóż…jasno więc widać że stare kontra nowe, nie wypadanajlepiej, choć zapewne taniej… przyjrzyjmy się więc bliżej tymnowoczesnym materiałom. Definicja: Czym jest owa odzież termicznie aktywna? Cóż najprostszewyjaśnienie zawarte jest w samej jej nazwie. Odzież tego typu ma zazadanie wspomagać nasze własne naturalne procesy termoregulacjiciepłoty organizmu, tudzież utrzymując właściwie wysoką temperaturęciała – przeciwdziałając jego wychłodzeniu, oraz w drugą stronę,pozwalając na transport wilgoci (potu) z powierzchni skóry nazewnątrz, chroniąc nas przez przegrzaniem. Dodatkowymi zadaniami takiejodzieży w przypadku warstw wierzchnich, jak kurtka, spodnie, czySofshell, jest ochrona przed deszczem, wilgocią, oraz wiatrem. Jak to działa? Pomimo że różni producenci stosują bardzo zróżnicowanetechniki wytwarzania poszczególnych typów membranodzieżowych, czy też samych tkanin termoaktywnych, o czym poniżej,wszystkie je łączy wspólna zasada działania. Mają przepuszczaćnadmiar wilgoci na zewnątrz, oraz nie pozwalać czynnikom zewnętrznym,jak deszcz, rosa, para, wiatr, mróz, przedostać się do jejwewnętrznej warstwy. Generalnie mamy tu do czynienia z trzema typami rozwiązań membran dlaodzieży warstwy zewnętrznej, dalsze są ich hybrydami, lub pochodnymi. |
| Membrany: Typ pierwszy: Pierwsza z membran odzieżowych, stosowanych w jej warstwach zewnętrznych, z pominięciem bielizny, oraz koszulek, to jej najstarsze typ, bazujący na zróżnicowanej wielkości rozmiarów cząsteczki potu i kropli deszczu. Tkanina zbudowana ze specjalnego splotu o odpowiednim kształcie włókien, przepuszcza cząsteczki potu swobodnie w kierunku zewnętrznym, równocześnie nie pozwalając większym cząsteczkom deszczu, czy rosy, przedostać się przez sito, w kierunku wnętrza materiału. Aby zapobiec powrotowi potu do wnętrza odzieży, na zewnętrznej stronie materiału stosuje się najczęściej dwa typy rozwiązań – jedno polegające na umieszczeniu na zewnętrznej stronie takiej tkaniny kolejnej warstwy, odpowiadającej za sperlenia cząsteczek potu, tak aby powiększyć ich rozmiar a tym samym uniemożliwić przedostanie się ich przez sito, oraz drugą metodę polegającą na zastosowaniu do wykonania membrany specjalnie profilowanych włókien których kształt przeciwdziała takiemuż powrotowi. Ten typ membrany w nosi ogólną nazwę: niehydrofilowa (membrana porowata / nie absorbująca wody). Zalety: łatwa pielęgnacja zwiększona odporność mechaniczna trwałość / ekonomiczność Wady: mniejsza wodoodporność niż membrany hydrofilowe mniejszy transport potu w stosunku do membran hydrofilowych Przykłady membran tego typu: Gore-Tex, Coolmax, Podsumowanie: Membrany tego typu ze względu na swą zwiększoną wytrzymałość, nie wymagającą pielęgnację, stosowane są do wyrobu szerokiego wachlarza odzieży, w tym kurtek, rzadziej spodni, soft-shelli, plecaków. Podobnie jak każdy inny typ membran mają one najczęściej postać złożonych laminatów, składających się z dwóch, trzech, lub więcej warstw, gdzie sama membrana stanowi najczęściej część środkową laminatu. Pozostałe warstwy mają za zadanie poprawę komfortu termicznego od wewnątrz (różne odmiany polarów) oraz wytrzymałości mechanicznej (od zewnątrz). |
| Typ drugi: Drugi typ membrany bazujący w całości na sztucznych włóknach i polimerach, wykorzystuje zaawansowany proces chemiczny. Membrana transportuje wilgoć na zewnątrz poprzez wchłonięcie jej w swą strukturę, wchłonięty pot staje się na krótką chwilę częścią takiej membrany, następnie w wyniku zachodzących w niej reakcji chemicznych, wydalany jest zawsze na zewnątrz. Membrana tego typu co należy do rzadkości może transportować nie tylko pot w postaci pary, ale również częściowo w postaci skondensowanej. Materiał taki ma postać gładkiej, jednorodnej, nieporowatej struktury, niezwykle elastycznej i cienkiej. Ten typ membrany wykazuje wręcz fenomenalne zalety termiczne, oraz wodoodporności, nierzadko osiągające wartości rzędu: 8.000 g/m2 / 24 godziny, a odporność na przenikanie do jej wnętrza wody około 1 bara (= 10 m.w.g.). membrany tego typu noszą ogólną nazwę: hydrofilowe (membrana nie porowata / absorbująca wodę). Zalety: fenomenalna wodoodporność świetny transport potu osiągi predysponujące do użytkowania w ekstremalnych warunkach pogodowych elastyczność predysponująca do zastosowania w butach, spodniach, rękawiczkach Wady: niska wytrzymałość mechaniczna wysoki koszt utrzymania jej w czystości i sprawności (specjalne środki piorące) nietrwałość (łuszczenie, pękanie…) Przykłady membran tego typu: Sympatex, ThermoLite, Texapore… Podsumowanie: Ze względu na swoje właściwości elastyczne, oraz rewelacyjne osiągi w zakresie wodoodporności, wiatroszczelności, oraz transportu pary (potu), membrana tego typu świetnie nadaje się do zastosowania w elastycznej odzieży, narażonej na częste odkształcanie, jak spodnie, rękawiczki, a nawet buty. Ważne jednak aby pamiętać że membrana tego typu nigdy nie występuje sama lecz ma postać warstwową, jest zabezpieczona dodatkowymi warstwami materiałów, od góry, często również od spodu. Znacznie poprawia to jej odporność mechaniczną, wydłużając czas użytkownika. Nie zabezpieczona membrana tego typu bardzo szybko zaczyna pękać i się łuszczyć. |
|
Kurtka termoaktywna firmy Jack Wolfskin wyposażona w membranę TEXAPORE Kurtka termoaktywna firmy Hi – Tec model: Panama wyposażona w membranę hydrofilową TECPROOF 5000 |
| Typ trzeci: Ostatni z typów membran jest równocześnie najbardziej zaawansowany technologicznie, jest on również najnowszym dzieckiem przemysłu odzieżowego. Jest to membrana która bazuje na złożonych procesach chemicznych. Zbudowana jest ona z mikrowłókien wydrążonych w środku. W ich wnętrzach znajdują się z kolei nasycone węglowodory (pochodna parafiny) o zróżnicowanej długości łańcuchów chemicznych, są one zamknięte w mikrokapsułkach, przed umieszczeniem ich we włóknach. Membrana tego typu ma inną zasadę działania od dwóch powyższych, jako że komfort termiczny jaki nam zapewnia nie osiąga poprzez transport wilgoci (choć oczywiście go umożliwia) lecz przez samą regulację procesów termoregulacyjnych w naszym organizmie. Zawarta w mikrowłóknach parafina wchłania nadmiar ciepła gdy się przegrzewamy, niejako go magazynując, a gdy temperatura na zewnątrz spada, a nasze ciało zaczyna się wychładzać rozpoczyna oddawanie wcześniej zgromadzonego ciepła. Membrana tego typu nazywa się w skrócie: PCM (w wolnym tłumaczeniu – materiał przemiany fazowej). Jego twórcą jest firma Schoeller Interactive. Włókna z kapsułkami wypełnionymi parafiną (membrana PCM) Zalety: rewelacyjne właściwości termoregulacyjne wysoka trwałość i odporność na pranie, oraz czynniki mechaniczne niski koszt pielęgnacji (nie wymaga specjalistycznych środków piorących) Wady: PCM nie zapewnia wodoodporności (w tym celu musi był łączony z innymi typami membran) Podsumowanie: Ten typ membrany jako taki nie oferuje sam z siebie wodoodporności, zapewnia wyłącznie ochronę termiczną, dlatego bardzo często jest on łączony w przypadku odzieży wierzchniej z innymi typami wodoodpornych membran, a najczęściej stosowany jest do produkcji warstw odzieży pośredniej, w tym swetrów, golfów, zaawansowanej bielizny, Soft-Shelli. |
| Materiały termoaktywne: W tej części artykułu omówimy pokrótce technologię i rodzaje materiałów wykorzystywanych do wykonania bielizny termoaktywnej. Materiały takie mają odrębne w stosunku do zewnętrznych membran zadania, do których przede wszystkim należą: odprowadzanie nadmiaru wilgoci z powierzchni ciała nie pozwalając jej na ponowne wniknięcie do materiału utrzymanie właściwej ciepłoty ciała, co osiąga się przez wyżej wymieniony proces utrzymania skóry w suchości, oraz poprzez nie dopuszczanie do przechłodzenia skóry wytrzymałość mechaniczna przeciwdziałanie powstawaniu przykrego zapachu |
|
Bielizna termoaktywna Hi – Tec
Bandamka termoaktywna z „srebrną nitką” firmy STOOR Kominiarka termoaktywna z „srebrną nitką” firmy Hi – Tec |
| Odzież tego typu powinna również
zapewniać komfort użytkowy, być dobrze spasowana, przylegająca do
ciała, acz nie uciskająca. Podobnie jak w przypadku membran różni producenci stosują bardzo zróżnicowane technologie i rodzaje materiałów, jednak wszystkie one mają również pewne cechy wspólne wśród których jest powszechne stosowanie zaawansowanych sztucznych materiałów, czasem kombinacji materiałów sztucznych i naturalnych, rzadziej w 100% naturalnych. Często spotkamy się również w tego typu odzieży z wkomponowaną w splot materiału „srebrną nitką” zawierającą aktywne jony srebra, których zadaniem jest przeciwdziałanie powstawaniu przykrego zapachu. Srebro przeciwdziałając powstawaniu niekorzystnej flory bakteryjnej nie dopuszcza do powstania przykrego zapachu, nawet wówczas gdy odzież jest mocno przepocona, oraz dłużej używana. Do grupy innych metod poprawiających komfort noszenia bielizny termicznej, oraz jej sprawności w powierzonych zadaniach należy wykonanie jej w sposób bezszwowy. Metodę taką stosuje między innymi firma Odlo, potentat w tym segmencie rynku odzieżowego. Inna mniej wyrafinowaną acz właśnie mającą znaczny wpływ na komfort noszenia bielizny jest używanie szwów płaskich. Z takim rozwiązaniem spotkamy się dość często, wykorzystuje je choćby firma Hi-Tec. Przykłady materiałów używanych do wyrobu bielizny termoaktywnej: Cool Dry / producent: Hi-Tec (szerzej opisana w dziale „Sprzęt / Odzież termoaktywna) Seamless Light Effect / producent: Odlo Thermolite / producent: DuPont Coolmax / producent: DuPont Merino / producent: —– (naturalne włókno z wełny owczej rasy Merino) Rhovyl / producent: Jaxamount Smartcel / producent: Jaxamount (włókno z parafiną PCM) Tkaniny w technologii heksagonalnej (tzw. plastra miodu) |